Xe Khuyết Tật – Cánh Cửa Mở Ra Cuộc Sống Tự Lập

Trong cuộc sống hiện đại, quyền được di chuyển an toàn, tiện lợi không chỉ dành riêng cho người khỏe mạnh. Với sự ra đời và phát triển của xe khuyết tật, người khuyết tật giờ đây đã có thể chủ động đi lại, hòa nhập cộng đồng và khẳng định giá trị bản thân một cách tự tin hơn bao giờ hết.

👉 Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu toàn diện về xe khuyết tật: từ phân loại, công năng, đến cách chọn xe phù hợp và các chính sách hỗ trợ liên quan. Nếu bạn quan tâm đến sự công bằng trong giao thông – đừng bỏ qua!

1. Xe khuyết tật là gì?

Khái niệm xe khuyết tật

Xe khuyết tật là phương tiện được thiết kế hoặc cải tiến nhằm hỗ trợ người khuyết tật di chuyển một cách chủ động và an toàn. Chúng bao gồm xe lăn điện, xe ba bánh, xe máy cải tiến hoặc ô tô có bộ điều khiển đặc biệt.

🧠 Mục tiêu chính là giảm phụ thuộc vào người khác, giúp người khuyết tật tăng cường hòa nhập xã hộinâng cao chất lượng cuộc sống.

Tại sao xe khuyết tật rất cần thiết

Ở Việt Nam, hàng triệu người đang gặp khó khăn trong di chuyển do chấn thương, bẩm sinh hoặc tai nạn. Xe khuyết tật không chỉ là phương tiện, mà còn là công cụ hỗ trợ phục hồi chức năngphát triển kinh tế cá nhân.

🚀 Việc sở hữu một chiếc xe phù hợp giúp mở rộng khả năng làm việc, học tập và tham gia cộng đồng.


2. Các dòng xe khuyết tật phổ biến

Xe lăn điện tự điều khiển

Loại xe này phù hợp với người yếu tay chân hoặc không thể dùng lực đẩy thủ công. Đặc điểm nổi bật:

  • Sử dụng động cơ điện và bộ điều khiển joystick
  • Có thể đi 20–30km mỗi lần sạc
  • Một số mẫu có thể gập gọn để mang theo

💡 Thích hợp cho người lớn tuổi, người liệt tứ chi, người tai biến sau hồi phục.

Xe ba bánh động cơ

Đây là dòng xe được cải tiến từ xe máy thông thường, gắn thêm bánh sau hoặc khung chống để đảm bảo thăng bằngdễ điều khiển bằng tay.

🔧 Một số mẫu dùng tay để tăng ga – phanh, không cần chân, phù hợp với người mất khả năng vận động chi dưới.

Ô tô cải tiến dành cho khuyết tật

Một số hãng như Toyota, Kia, Ford… cung cấp ô tô lắp thêm thiết bị điều khiển bằng tay hoặc ghế nâng/hạ tự động. Đây là dòng xe dành cho người có tài chính tốt và cần di chuyển xa, thường xuyên.


3. Ưu điểm nổi bật của xe khuyết tật

Tăng tính tự chủ cho người dùng

Xe khuyết tật cho phép người dùng:

  • Tự mình đi chợ, làm việc, thăm người thân
  • Không phụ thuộc vào người nhà hoặc nhân viên y tế

🎯 Đây là yếu tố then chốt giúp cải thiện tâm lý và sự tự tin cho người khuyết tật.

Đa dạng mẫu mã, dễ tiếp cận

Hiện nay có rất nhiều lựa chọn từ giá rẻ đến cao cấp, từ dòng dùng điện đến xăng, từ cải tiến đơn giản đến công nghệ cao. Điều này giúp người dùng dễ dàng lựa chọn xe theo tình trạng sức khỏe và thu nhập.

📌 Ví dụ:

Loại xeGiá tham khảo
Xe lăn điện đơn giản10 – 20 triệu
Xe ba bánh xăng15 – 35 triệu
Ô tô điều khiển tay200 – 600 triệu

Thân thiện môi trường, dễ bảo trì

Nhiều dòng sử dụng động cơ điện, không xả khói, ít gây tiếng ồn, phù hợp với thành phố hoặc khu đô thị. Hầu hết các mẫu đều dễ tháo lắp, dễ bảo trì, đặc biệt là các loại xe lắp ráp nội địa.


4. Những ai nên sử dụng xe khuyết tật

Người bị liệt hoặc mất khả năng đi lại

Những người có vấn đề về:

  • Tủy sống
  • Tai nạn giao thông
  • Chấn thương thể thao
  • Tai biến mạch máu não

🔎 Đây là nhóm đối tượng cần xe khuyết tật hỗ trợ vận động hàng ngày.

Người lớn tuổi hoặc suy giảm thể lực

Người già, người bị Parkinson, thoái hóa cột sống… có thể sử dụng xe lăn điện hoặc xe ba bánh nhẹ để hỗ trợ việc di chuyển:

  • Từ giường đến bếp
  • Từ nhà ra ngoài mua sắm
  • Đi khám bệnh định kỳ

🛵 Những xe này gọn nhẹ, dễ dùng và ít bảo trì.

Người khuyết tật muốn tự lập kinh tế

Nhiều người dùng xe khuyết tật để:

  • Bán vé số
  • Giao hàng
  • Làm dịch vụ nhỏ (sửa chữa, bán hàng…)

💼 Xe khuyết tật trở thành công cụ hỗ trợ kiếm sống, giúp họ tự lực vươn lên trong cuộc sống.


5. Cấu tạo cơ bản của xe khuyết tật

Khung gầm và hệ thống điều khiển

Hầu hết các xe khuyết tật đều có:

  • Khung thép hoặc nhôm chịu lực
  • Bánh xe chống trượt, bền
  • Tay ga, phanh hoặc cần điều khiển tích hợp

🔧 Các dòng cao cấp còn có bộ phận nâng hạ ghế, tay cầm trợ lực, cảm biến va chạm.

Hệ thống điện hoặc động cơ

  • Xe chạy điện: sử dụng pin lithium, sạc 220V, thời gian sạc 4–6 giờ
  • Xe xăng: dùng động cơ 50–110cc, tiết kiệm nhiên liệu, dễ sửa chữa

⚡ Một số xe có màn hình LCD hiển thị pin, tốc độ, quãng đường, giúp người dùng quản lý hiệu quả hành trình.

Tính năng hỗ trợ an toàn

Để đảm bảo an toàn, xe khuyết tật thường trang bị:

  • Đèn chiếu sáng ban đêm
  • Gương chiếu hậu
  • Còi báo hiệu
  • Bộ giới hạn tốc độ

🚨 Một số mẫu còn có phanh tự động khi mất điều khiển, tăng độ an toàn trong tình huống khẩn cấp.

6. Phân loại xe khuyết tật theo động cơ

Xe khuyết tật chạy bằng điện

Xe điện là loại được sử dụng phổ biến nhờ khả năng di chuyển nhẹ nhàng, không xả khí thải và ít tiếng ồn. Người dùng có thể sạc tại nhà, tiết kiệm chi phí nhiên liệu, đồng thời dễ sử dụng với các bộ điều khiển đơn giản.

⚡ Một lần sạc có thể di chuyển từ 15 đến 40km, tùy vào tải trọng và loại pin.

Xe khuyết tật chạy bằng xăng

Loại này phù hợp cho những người cần di chuyển xa hoặc vận chuyển hàng hóa nhẹ. Xe dùng động cơ nhỏ (50–110cc), có thể chạy liên tục 70–100km/lít xăng.

🔧 Ưu điểm là khả năng vượt địa hình tốt hơn, nhưng cần bảo dưỡng định kỳ và không thân thiện môi trường như xe điện.

So sánh nhanh

Tiêu chíXe điệnXe xăng
Tiếng ồnNhỏ, êm áiTo hơn
Nhiên liệuSạc điệnXăng
Bảo trìÍtCần thường xuyên
Địa hìnhĐô thị, đường bằngĐồi núi, đường dài

7. Xe khuyết tật tay ga và tay số

Xe tay ga dễ vận hành

Dành cho người khuyết tật yếu tay hoặc mới sử dụng xe lần đầu, xe tay ga có thiết kế đơn giản, chỉ cần vặn tay ga để di chuyển, không cần chuyển số phức tạp.

📍 Thường được áp dụng cho xe lăn điện và xe ba bánh điện.

Xe tay số tiết kiệm nhiên liệu

Dòng xe này phù hợp cho người đã có kinh nghiệm, đặc biệt là loại chạy xăng. Ưu điểm là kiểm soát tốt tốc độ, phù hợp với người di chuyển xa, chở thêm hàng hóa nhỏ.

⚙ Tuy nhiên, xe tay số đòi hỏi khả năng phối hợp tay–chân tốt, do đó ít phù hợp với người bị yếu cả chi trên và chi dưới.

Cách chọn xe phù hợp

🔎 Câu hỏi nên đặt ra:

  • Có bị hạn chế tay hoặc chân không?
  • Có thể điều khiển cần số không?
  • Di chuyển quãng đường dài hay ngắn?

➡ Dựa trên đó, người dùng sẽ chọn được loại xe phù hợp nhất với điều kiện thể chất và mục đích sử dụng.


8. Xe ba bánh cho người khuyết tật

Thiết kế tiện lợi và vững chắc

Xe ba bánh khuyết tật thường có cấu trúc:

  • Hai bánh sau tạo sự cân bằng
  • Gác chân rộng
  • Yên ngồi êm, có tựa lưng
  • Hệ thống tay ga – phanh dùng 1 tay

🛠 Một số mẫu còn có thể gắn thêm giỏ chở hàng, mái che, thùng hàng phía sau.

Phù hợp với nhiều nhu cầu sử dụng

Dòng xe này phù hợp với người:

  • Mất chức năng chân
  • Bán vé số, giao hàng
  • Di chuyển thường xuyên trong khu vực dân cư

📌 Đây là dòng xe bền, dễ sửa chữa, có giá từ 12–35 triệu đồng tùy loại xăng hay điện.

Mẫu xe ba bánh phổ biến

Tên mẫu xeĐộng cơGiá tham khảo
Ba bánh mini 48VĐiện14 triệu
Ba bánh xăng 90ccXăng17 triệu
Xe ba bánh tay điềuĐiện22 triệu

9. Xe lăn điện có nên dùng lâu dài

Ưu điểm của xe lăn điện

Xe lăn điện có thể di chuyển liên tục 20–30km, vận hành bằng tay điều khiển (joystick), dễ sử dụng cho người liệt toàn phần chi dưới hoặc yếu cả hai tay chân.

⚙ Các mẫu xe cao cấp có thể ngả ghế, nâng hạ tự động, hỗ trợ rất tốt cho người lớn tuổi hoặc người sau phẫu thuật.

Một số bất tiện cần lưu ý

  • Không dùng tốt ở địa hình gồ ghề
  • Thời gian sạc khá lâu (4–6 giờ)
  • Khó thay thế linh kiện khi hỏng pin hoặc bộ điều khiển

🔋 Người dùng cần có nguồn điện ổn định và môi trường sử dụng phù hợp (nhà, viện, khu đô thị).

Kết luận

📌 Xe lăn điện nên dùng lâu dài nếu người khuyết tật không cần di chuyển qua các địa hình khó, và được hỗ trợ bảo trì định kỳ. Đây là phương tiện bền vững, thân thiện, phù hợp với cuộc sống hiện đại.


10. Xe hơi cải tiến cho người khuyết tật

Cấu hình đặc biệt dành cho người khuyết tật

Các xe ô tô như Toyota Vios, Kia Morning hoặc Ford Transit có thể gắn thêm tay điều khiển, bàn đạp chuyển đổi, hoặc nâng cấp ghế lái sao cho phù hợp với người không thể sử dụng chân.

🚗 Một số mẫu còn có ghế xoay ra ngoài, giúp lên/xuống xe dễ dàng hơn.

Giá cả và thủ tục cải tiến

Việc cải tiến xe hơi cho người khuyết tật thường mất chi phí từ:

  • 30–80 triệu đồng (cải tiến nhẹ)
  • 100–250 triệu đồng (cải tiến toàn bộ hệ thống)

⚠️ Một số hãng bảo hành vẫn chấp nhận cải tiến nếu thực hiện tại trung tâm được ủy quyền.

Ứng dụng trong cuộc sống

Xe ô tô cải tiến thích hợp với:

  • Doanh nhân khuyết tật cần di chuyển xa
  • Người lái xe dịch vụ chuyên biệt
  • Người di chuyển liên tỉnh thường xuyên

💡 Đây là giải pháp cao cấp, đầu tư một lần – sử dụng nhiều năm.

11. Phụ kiện hỗ trợ đi kèm xe khuyết tật

Gối đỡ lưng, đệm chống loét

Đây là phụ kiện bắt buộc đối với người ngồi xe lâu ngày. Gối đỡ lưng giúp giảm áp lực cột sống, trong khi đệm chống loét làm phân tán lực tì, hạn chế hoại tử da do tì đè.

🪑 Những dòng đệm gel hoặc đệm hơi có giá từ 600.000 – 3 triệu đồng, sử dụng dễ dàng, vệ sinh đơn giản.

Tay điều khiển gắn thêm

Dành cho người không thể sử dụng tay cầm truyền thống. Có các loại như:

  • Tay điều khiển joystick
  • Bàn điều khiển gắn dưới đùi
  • Nút bấm điều hướng bằng cằm

🎮 Các thiết bị này có thể lập trình theo phản xạ riêng của từng người dùng, tăng đáng kể khả năng điều khiển tự chủ.

Thiết bị nâng lên/xuống xe

Người khuyết tật nặng cần các thiết bị hỗ trợ như:

  • Cầu trượt xe lăn
  • Cẩu nâng người
  • Ghế xoay gập tự động

💡 Những phụ kiện này giúp giảm sự phụ thuộc vào người thân, tạo sự tự do khi di chuyển hằng ngày.


12. Xe khuyết tật cho người cao tuổi

Thiết kế thân thiện với người lớn tuổi

Xe dành cho người cao tuổi thường có:

  • Yên rộng, có lưng tựa
  • Tay ga nhẹ, dễ điều khiển
  • Giảm xóc mềm, bánh lớn tránh trơn trượt

🔧 Một số xe có hệ thống chống nghiêng, chống lật, giúp an toàn hơn khi cua gấp hoặc lên dốc.

Các mẫu xe được ưa chuộng

Mẫu xeĐộng cơTốc độ tối đaGiá tham khảo
Xe điện ba bánh Meko350W25 km/h14 triệu
Xe lăn điện GPower2x250W15 km/h19 triệu
Xe điện Yadea 3 bánh500W30 km/h22 triệu

🚗 Tất cả các mẫu đều có thể gắn giỏ hàng, đèn pha, còi báo để hỗ trợ người lớn tuổi di chuyển vào buổi tối.

Lưu ý khi chọn xe

🔎 Người dùng lớn tuổi nên ưu tiên:

  • Ghế ngồi thoải mái
  • Phanh tự động, không quá nhạy
  • Thời gian sạc pin ngắn

📌 Sự an toàn và dễ sử dụng là ưu tiên hàng đầu, hơn cả tốc độ hay kiểu dáng.


13. Xe khuyết tật dùng trong bệnh viện

Di chuyển trong không gian hẹp

Xe dùng trong bệnh viện yêu cầu:

  • Kích thước nhỏ gọn
  • Quay đầu được trong hành lang hẹp
  • Tốc độ thấp, đảm bảo an toàn tuyệt đối

🛏️ Loại phổ biến là xe lăn điện mini, hoặc xe đẩy thủ công gấp gọn có gắn phanh tay hai bên.

Hỗ trợ bệnh nhân sau chấn thương

Đối tượng sử dụng:

  • Người phục hồi chức năng
  • Người già yếu đi lại kém
  • Bệnh nhân sau mổ chi dưới

📈 Ưu điểm là xe nhẹ, dễ vệ sinh, không gây tiếng ồn, giúp không gian bệnh viện yên tĩnh và sạch sẽ hơn.

Một số dòng chuyên dụng

Mẫu xeLoạiTrọng lượngGiá tham khảo
Xe lăn gấp khung inoxCơ học11 kg2,5 triệu
Xe lăn điện R1 miniĐiện20 kg10 triệu
Xe điện phục hồi VNĐiện23 kg12 triệu

14. Xe khuyết tật dùng trong khu du lịch

Hỗ trợ du khách đặc biệt

Xe khuyết tật tại điểm du lịch giúp người có khó khăn về vận động có thể tham quan các khu vực như:

  • Đồi dốc nhẹ
  • Đường lát gạch rộng
  • Nhà trưng bày, bảo tàng

🛑 Đây là yếu tố thể hiện sự thân thiện và hòa nhập, ngày càng được nhiều khu du lịch chú trọng.

Các dòng xe phổ biến

🔋 Loại xe được dùng nhiều:

  • Xe điện 3 bánh du lịch: chở được cả người dùng và người đi kèm.
  • Xe lăn điện nhỏ gọn: tiện lợi di chuyển trong nhà.
  • Xe điện mini thuê theo giờ: có tại resort, công viên.

Ví dụ thực tế

🌴 Khu du lịch có triển khai:

  • VinWonders: Xe điện lăn miễn phí
  • Đại Nam: Xe điện 4 bánh chở người già – khuyết tật
  • Ba Na Hills: Thang máy + xe hỗ trợ đưa đón nội khu

15. Thị trường xe khuyết tật tại Việt Nam

Tăng trưởng ổn định

Theo báo cáo từ các tổ chức y tế và giao thông:

  • Việt Nam có hơn 7 triệu người khuyết tật, trong đó 40% có nhu cầu phương tiện di chuyển chuyên biệt
  • Nhu cầu tăng 8–12% mỗi năm, chủ yếu tập trung ở thành thị, khu công nghiệp, vùng phục hồi chức năng

📊 Biểu đồ dưới đây thể hiện sự tăng trưởng:

Tăng trưởng nhu cầu xe khuyết tật (%)
2020 | ████▌ 6.2%
2021 | █████▍ 8.1%
2022 | ██████ 10.3%
2023 | ██████▌11.5%
2024 | ███████ 13.2%

Thị phần thương hiệu phổ biến

Thương hiệuQuốc giaThị phần (%)
MekoViệt Nam35%
DilangTrung Quốc22%
Karma MedicalĐài Loan18%
Các hãng khác25%

📌 Xu hướng hiện nay nghiêng về xe điện hóa, tùy biến linh hoạt, và tích hợp thông minh (IoT).

16. Hướng dẫn bảo trì xe khuyết tật

Kiểm tra định kỳ linh kiện

Việc bảo dưỡng thường xuyên là yếu tố quyết định tuổi thọ xe. Những hạng mục cần kiểm tra:

  • Ắc quy, pin điện: kiểm tra dung lượng, sạc đúng thời gian
  • Phanh, lốp xe: tránh tình trạng mòn, trơn trượt
  • Động cơ, hộp điều khiển: bảo trì định kỳ mỗi 3–6 tháng

🛠️ Lịch kiểm tra nên được ghi chú rõ ràng, người dùng có thể tự theo dõi dễ dàng.

Làm sạch và bảo quản xe

Đối với xe điện:

  • Không rửa bằng vòi nước áp lực
  • Tránh để xe nơi ẩm ướt, dưới mưa lâu
  • Sử dụng khăn ẩm lau thân vỏ và động cơ

📦 Nên dựng xe nơi thoáng, có mái che, sử dụng túi trùm chuyên dụng để bảo quản khi không dùng lâu ngày.

Khi nào nên thay thế bộ phận?

🧩 Dấu hiệu cần thay thế:

  • Lốp mòn, nứt
  • Pin chai, sạc không đủ thời lượng
  • Ghế lỏng lẻo, đệm xẹp

📅 Thời gian thay thế gợi ý:

Bộ phậnKhoảng thời gian thay mới
Pin xe điện18 – 24 tháng
Lốp xe12 – 18 tháng
Ghế đệm – tay vịn24 tháng

17. Đăng ký và pháp lý khi sử dụng xe

Xe khuyết tật có cần đăng ký?

Tùy vào loại xe:

  • Xe lăn thủ công: không cần đăng ký
  • Xe điện ba bánh có động cơ > 500W: bắt buộc đăng ký biển số
  • Xe độ lại, gắn thêm phụ kiện điện: cần kiểm định

📋 Quy định này giúp bảo đảm an toàn giao thông và nhận diện phương tiện hợp pháp.

Hồ sơ, thủ tục đăng ký xe

Thủ tục đơn giản, chỉ cần:

  • Giấy chứng minh nhân dân/căn cước
  • Giấy mua bán/hóa đơn VAT
  • Phiếu kiểm tra chất lượng (nếu có)

⏳ Thời gian đăng ký chỉ mất khoảng 2–4 ngày, tại Phòng CSGT cấp quận/huyện.

Quy định về tham gia giao thông

🛣️ Một số quy định quan trọng:

  • Xe khuyết tật chỉ được chạy trong làn đường dành riêng (nếu có)
  • Không chạy xe vào cao tốc, quốc lộ lớn
  • Phải có biển phản quang, đèn tín hiệu

⚠️ Vi phạm có thể bị xử phạt từ 100.000 – 300.000 đồng, tịch thu xe trong trường hợp nguy hiểm.


18. Xe khuyết tật nội địa và nhập khẩu

Ưu nhược điểm xe nội địa

✅ Ưu điểm:

  • Giá thành rẻ hơn 20–40%
  • Phụ tùng thay thế sẵn có
  • Phù hợp vóc dáng người Việt

❌ Nhược điểm:

  • Thiết kế chưa tối ưu
  • Động cơ yếu hơn xe ngoại nhập
  • Chất lượng chưa đồng bộ giữa các hãng

Ưu điểm xe nhập khẩu

Các thương hiệu từ Đài Loan, Nhật Bản, Đức thường có:

  • Thiết kế hiện đại, nhỏ gọn
  • Động cơ khỏe, pin bền
  • Tích hợp cảm biến, phanh điện tử thông minh

🇩🇪 Một số dòng xe nhập khẩu có thể kết nối ứng dụng trên điện thoại, điều khiển từ xa.

So sánh nhanh

Tiêu chíXe nội địaXe nhập khẩu
Giá bán8 – 15 triệu18 – 35 triệu
Động cơ250 – 350W400 – 600W
Bảo hành6 – 12 tháng12 – 24 tháng
Phụ kiện thay thếDễ tìmKhó hơn, giá cao

19. Các tổ chức hỗ trợ người khuyết tật

Hội Người Khuyết Tật Việt Nam (VDPF)

📌 Là tổ chức lớn nhất nước về quyền lợi người khuyết tật. Hỗ trợ:

  • Tư vấn xe lăn – xe điện miễn phí
  • Tổ chức lớp học hướng nghiệp
  • Vận động chính sách tiếp cận giao thông

📞 Hotline: 024 3716 4230 – Website: vdpf.org.vn

Các chương trình tặng xe miễn phí

🎁 Một số tổ chức phi lợi nhuận thường xuyên tặng xe:

  • Chương trình “Vì nụ cười người khuyết tật”
  • Quỹ từ thiện Hoa Sen
  • Rotary International khu vực châu Á

✨ Người khuyết tật cần cung cấp giấy chứng nhận y tế + hoàn cảnh khó khăn, gửi hồ sơ về các tổ chức này.

Cộng đồng và mạng xã hội

💬 Trên Facebook có nhiều hội nhóm:

  • “Người khuyết tật tự lập”
  • “Hỗ trợ tìm xe lăn – xe điện”
  • “Xe điện mini – nơi chia sẻ kinh nghiệm”

💡 Đây là nơi trao đổi kinh nghiệm sử dụng xe, mua bán lại xe cũ, và hỗ trợ tâm lý lẫn nhau.


20. Xu hướng phát triển xe khuyết tật

Kết nối thông minh (smart mobility)

📲 Nhiều dòng xe hiện đại tích hợp:

  • GPS theo dõi hành trình
  • Bluetooth điều khiển từ xa
  • Cảm biến phát hiện vật cản, tự dừng

🧠 Công nghệ này giúp người dùng kiểm soát xe tốt hơn, ngay cả với người khiếm khuyết nặng.

Xe tái sử dụng năng lượng

♻️ Xu hướng:

  • Pin lithium sạc nhanh
  • Pin năng lượng mặt trời
  • Công nghệ tái sinh năng lượng khi phanh

🌱 Đây là bước đi xanh giúp giảm chi phí dài hạn và bảo vệ môi trường đô thị.

Thiết kế tùy biến theo cá nhân

👤 Các nhà sản xuất cho phép:

  • Đặt làm theo vóc dáng
  • Chọn màu, loại ghế, tay điều khiển
  • Tùy chọn hệ điều hành xe

🚀 Mục tiêu là mỗi chiếc xe trở thành một trợ thủ đắc lực riêng biệt, không còn đơn thuần là phương tiện hỗ trợ.